کمیته رکن چهارم – به گفته پژوهشگران، اعلان‌های پی‌درپی گوشی‌ها و رایانه‌ها با مختل کردن عملکرد طبیعی مغز، می‌تواند بر سلامت روان و تمرکز تاثیر منفی بگذارد.
وزوز، بینگ‌بینگ یا صداهایی شبیه آن را در طول شبانه‌روز همواره می‌شنویم؛ اعلان‌هایی (نوتیفیکیشن‌هایی) که توجه فوری ما را به موضوعی بی‌اهمیت جلب می‌کنند. به‌نظر می‌رسد اعلان‌های بی‌پایان که هر لحظه می‌توانند حضور و تمرکز ما را بر هم بزنند و فشاری مضاعف بر روند عادی زندگی وارد کنند، تاثیری مخرب بر سلامت روان ما دارد.
یاهو لایف در گزارشی، به نقل از دبورا سرانی، استاد دانشگاه آدلفی و نویسنده کتاب «زندگی با افسردگی»، می‌نویسد که با این اعلان‌های مداوم، «بین کار و اوقات فراغت، دیگر تمایز وجود ندارد و توانایی دستیابی به خیلی چیزها در چند ثانیه می‌تواند به‌تدریج رشد مهارت‌هایی مانند صبوری و استقامت را مختل کند».
به گفته ژاک آمبروز، روانپزشک مرکز پزشکی ایروینگ دانشگاه نیویورک‌ــ‌پرسبیتریان در کلمبیا، فراگیر بودن دستگاه‌های هوشمند جدید برخلاف نسل‌های پیشین، شدت و کثرت این اعلان‌ها را به‌میزان قابل‌توجهی بالا برده است؛ تا جایی که جدا از تلفن‌های مستقیم و پیام‌های متنی و صوتی اطرافیان، برنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی حضور بسیار پررنگی در زندگی روزمره ما دارند و لحظه‌ای رهایمان نمی‌کنند.
امروزه گستره اعلان‌ها تنها بزرگسالان را درگیر نمی‌کند. بر اساس یافته‌های یک پژوهش، نوجوانان روزانه به‌طور متوسط نزدیک به ۲۴۰ اعلان از طریق تلفن‌های هوشمندشان دریافت می‌کنند. هر آمریکایی هم به‌طور میانگین ۱۴۴ بار در روز موبایلش را چک می‌کند. ۷۵ درصد آن‌ها تنها پنج دقیقه پس از دریافت یک نوتیفیکشن، به گوشی‌شان سرک می‌کشند.
با شنیدن صدای بینگ‌بینگ یا وزوز چه اتفاقی در مغز می‌افتد؟
به گفته آمبروز، مغز با دریافت یک صدای هشدار ساده، از طریق یک‌رشته فرایند‌های عصبی پیچیده عمل می‌کند. نواحی مختلفی در مغز مانند قشر شنوایی ممکن است با هدف برانگیختن توجه ویژه و لازم برای تمرکز بر «بینگ‌بینگی» که شنیده شد، فعال شود.
از آنجا که ما در معرض اعلان‌های منظم دستگاه‌های هوشمند قرار داریم، مغزمان به‌تدریج و با گذشت زمان، یاد می‌گیرد که این صداها را تشخیص و به آن‌ها پاسخی قوی‌تر بدهد.
علاوه بر این، با توجه به ماهیت پیش‌بینی‌ناپذیر اعلان‌ها، ممکن است سامانه پاداش مغز معروف به «مخطط شکمی»، برانگیخته شود؛ آنچه می‌تواند پیوند بین اعلان‌ها و واکنش‌های ما را تقویت کند. این فرایند به اصطلاح بالینی «پاسخ محرک شرطی مثبت» اشاره دارد. به عبارت دقیق‌تر، وقتی تجربه خاصی پیش‌بینی می‌شود و سپس رخ می‌دهد، این فرایند موجب شکل‌گیری احساس هیجان می‌شود. به زبان ساده‌تر، وقتی از تلفن هوشمند، رایانه یا وسایلی از این دست اعلانی دریافت می‌کنیم، موجی از دوپامین، هورمون احساس سرخوشی یا لذت، در مدار پاداش‌دهی به مغزمان سرازیر می‌شود.
به گفته سرانی، با گذشت زمان، وزوز‌ها یا بینگ‌بینگ‌ها می‌توانند قدرتمند‌تر از پاداش‌هایشان ظاهر شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که سطح دوپامین در مغز هنگامی که پاداش را پیش‌بینی می‌کنید، می‌تواند دو برابر بیشتر از زمانی باشد که واقعا آن را دریافت می‌کنید. به عبارت ساده‌تر، صرف شنیدن اعلان می‌تواند لذت‌بخش‌تر از محتوای آن (نوشته، توییت، ایمیل) باشد.
اعلان‌های چگونه بر سلامت روان تاثیر می‌گذارند؟
اعلان‌های پی‌درپی گوشی‌ها و رایانه‌ها می‌تواند بر سلامت روان و تمرکز تاثیر منفی بگذارد. وقتی مغز تمرکزش را به سمت اعلان‌ها تغییر می‌دهد، وقفه‌های کوتاه می‌تواند عملکرد مغز در امور جاری را مختل کند و میزان اشتغال ذهنی را بالا ببرد.
علاوه بر این، به گفته آمبروز، «اعلان‌های مداوم در طول روز با افزایش پیام‌های ناشی از احساس اضطراب و در نتیجه فعال شدن واکنش‌های استرس فیزیولوژیکی بدن مانند ترشح هورمون استرس (کورتیزول) پیوند دارد».
واقعیت این است که فراگیر بودن این اعلان‌ها گاهی آدمی را دچار توهم می‌کند. برای مثال، گاهی پیش می‌آید که احساس می‌کنید صدای تلفن همراهتان به گوش می‌رسد و بی‌درنگ به آن سرک می‌کشید، در حالی که تلفنتان نه زنگ خورده و نه اعلانی دریافت کرده است.
صداها و اعلان‌های مداوم ممکن است بر توانایی‌های شناختی کودکان و نوجوانان آثار مخرب‌تری به جا گذارند. بی‌دلیل نیست که بسیاری از پژوهشگران حوزه‌های روانشناسی و سلامت روان از جمله انجمن روانشناسی و آکادمی روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، توصیه می‌کنند زمان تماشای نمایشگر‌ها را برای کودکان و خردسالان تا آنجا که ممکن است، محدود کنید.
اعلان‌ها بر کیفیت و مدت زمان خواب هم تاثیر مخرب دارند و از این‌رو توصیه می‌شود آن‌ها را اندکی پیش از خواب غیرفعال کنید و گوشی و رایانه را دور از محل خواب قرار دهید.
چند روش برای مدیریت بهتر اعلان‌ها
اعلان‌ها آمده‌اند که بمانند و برای همزیستی کم‌خطر با آن‌ها و پیشگیری از چیرگی آن‌ها بر زندگی رعایت نکات زیر می‌تواند مفید باشد:
زمان را مدیریت کنید. برای چک کردن اعلان‌ها ساعات ویژه‌ای تعریف و عادت کنید در باقی ساعات به آن‌ها بی‌اعتنا باشید. در صورت امکان اختصاص تلفن جداگانه‌ای برای امور کاری می‌تواند مفید باشد تا تنها در محیط کار و ساعات کاری به آن‌ها توجه داشت. علاوه بر این می‌توان دوره زمانی را روی تلفن و رایانه تنظیم کرد و برای زمان فراغت و غیرکاری آن‌ها را در وضعیت «مزاحم نشوید» قرار داد. برای مرور ایمیل‌های شخصی، پرسه‌زنی در فضاهای مجازی و مرور رویدادها و خبرها در شبکه‌های اجتماعی هم در روز زمان مشخصی اختصاص داد. به‌علاوه می‌توان به اعلان‌ها در زمان دیگری پاسخ داد. بیشتر اعلان ضروری نیستند و نیازی نیست فورا سراغ آن‌ها بروید.
فناوری را هنگام صرف غذا و در طول شب تعطیل کنید. بهتر است هنگام صرف غذا در خانه یا بیرون حتی گوشی‌تان را خاموش کنید.
در زمان‌های غیرضروری، گوشی هوشمند و رایانه را دور از دسترس قرار دهید. هنگام خواب، غذا خوردن، تماشای تلویزیون، مطالعه، معاشرت، وقت‌گذرانی‌های جمعی و به‌طور کلی هر فعالیت دیگر، تا جایی که امکان دارد گوشی را کنارتان نگذارید. تحقیقات نشان می‌دهد که دسترسی آسان به گوشی هوشمند و رایانه در هنگام فعالیتی دیگر می‌تواند موجب اختلال در تمرکز و کاهش کیفیت آن فعالیت شود. علاوه بر این، دسترسی آسان به گوشی هوشمند لذت حضور در لحظه‌ها را از بین می‌برد.
تا جایی که ممکن است برنامه‌های گوشی را سبک کنید. برنامه‌های غیرضروری را از روی گوشی حذف و اعلان‌های غیرضروری را غیرفعال کنید.
روزهایی را بدون فناوری سر کنید تا لذت زندگی آرام و بدون هیاهوی اعلان‌ها را دست‌کم یک تا دو روز در هفته از دست ندهید.
در صورتی که احساس می‌کنید نمی‌تواند از چیرگی فناوری‌های دیجیتالی بر زندگی‌تان رها شوید و ناآرام‌اید، بهتر است به سراغ یک متخصص سلامت روان بروید و چاره‌جویی کنید.
منبع: ایندیپندنت
